De microbioloog

De kinderen zijn in deze activiteit microbiologen en gaan een onderzoek doen naar schimmel. Onder welke omstandigheden groeien schimmels beter of juist minder goed?

Voorbereiding

Zorg dat je alle benodigde materialen verzamelt en print het schimmelschema uit (voor ieder kind 1).

Inleiding

Houd een inleidend gesprek met de kinderen. Hebben de kinderen wel eens van het beroep ‘microbioloog’ gehoord? Microbiologen onderzoeken micro-organismen, met name bacteriën en schimmels. De lucht zit vol sporen van schimmels. Die sporen worden afgegeven door schimmels en daar planten ze zich mee voort. Als die sporen een fijne plek vinden kunnen ze daar gaan groeien, bijvoorbeeld tot het blauwe of witte pluis of zelfs tot een paddestoel. Weten de kinderen dat paddestoelen een vrucht zijn van schimmels!
Je hebt goede schimmels en slechte schimmels. Het medicijn Penicilline wordt bijvoorbeeld door een schimmel gemaakt. En de meeste kinderen kennen vast wel blauwschimmelkaas? Die schimmel kun je dus gewoon eten! Andere schimmels kunnen echter weer gifstoffen afgeven, waardoor je er soms longproblemen door kunt krijgen. Schimmels zijn net als bacteriën de opruimers van de natuur. 

Microbiologen doen dus onderzoek naar al die schimmels en hun functies of gevaren. Op de bso gaan wij nu ook zo’n schimmel onderzoek doen.

Kern

De kinderen gaan hun eigen schimmels kweken. Jullie gaan uitzoeken onder welke omstandigheden schimmels het beste groeien.

Stappenplan:

1. Kies 3 verschillende etenswaren, bijvoorbeeld kaas, brood en frambozen. Jam kun je ook goed gebruiken.
2. Maak van elk etenswaar 3 bakjes, zodat je in totaal 9 bakjes hebt.
3. – 3 bakjes (van ieder voedselsoort 1) zet je zonder deksel weg op een warme plek, bijvoorbeeld in de vensterbank waar de zon veel op schijnt.
   – 3 bakjes (van ieder voedselsoort 1) zet je met deksel weg op een warme plek, bijvoorbeeld in de vensterbank waar de zon veel op schijnt.
   – De laatste 3 bakjes zet je met deksel op een koele plek. Dit kan de koelkast zijn, maar mag ook een andere enigszins koele plek op de locatie zijn, zoals het trappenhuis, in een kelder of een diepe kast zonder ramen en/of kachels.

Elk kind mag nu op zijn/haar schimmelschema de startdatum invullen en noteren op welke plekken de bakjes zijn weggezet. Nu moeten jullie geduld hebben en een paar dagen wachten.

Afsluiting

Check iedere dag met de kinderen hoe het met het eten in de bakjes staat. Zodra er schimmel te zien is kunnen de ze dit op het schimmelschema aangeven. 

Als na een paar dagen het schimmelschema is ingevuld en op diverse soorten voedsel schimmel te zien is, kun je de resultaten van het onderzoek nabespreken. In welke bakjes kwam er sneller schimmel dan in de anderen? Waarom was dat denk je? Wat is er dus nodig voor schimmel om te groeien? De schimmels groeien waarschijnlijk in de bakjes met deksel op de warme plek het hardst. Schimmels groeien namelijk beter op vochtige, warme plekken dan op koele, drogere plekken. Schimmels hebben dus het volgende nodig: een voedingsbodem, voldoende vochtigheid en liefst wat warmere plekken. Al zal je ook in de koelkast uiteindelijk wel schimmel terugvinden en kunnen op wat drogere plekken ook schimmels ontstaan, alleen duurt het daar vaak wat langer. De omstandigheden zijn minder gunstig.

Uitbreiding en variatie

Je kunt meerdere soorten etenswaren nemen en de plaatsen waar je het wegzet ook meer variëren. En kunnen de kinderen nog zelf andere onderzoekssituaties bedenken?

Je kunt deze proef ook goed met de jongere kinderen doen. Sluit in je gesprekken en uitleg dan goed aan bij hun niveau en bij waar de kinderen zelf mee komen. Je kunt soms verbaasd staan van hoeveel ze al weten.

Tips voor de begeleiding

Betrek de kinderen zoveel mogelijk bij het bedenken van de plekken waar jullie de bakjes kunnen wegzetten. Houd bij het wegzetten echter wel rekening met de onderstaande ‘Let op! punten’. 

Vragen die in het gesprek ontstaan, maar waar jullie het antwoord niet op weten kun je eventueel door de kinderen op internet laten opzoeken. 

Zorg voor een beter resultaat door de etenswaren ook even met de vingers aan te raken, dan ben je er meer zeker van dat etenswaren ‘besmet’ zijn. Zeker die bakjes waar een deksel op komt. Dit keer hoef je dus minder hygiënisch met de etenswaren om te gaan. 

Maak foto’s van de verschillende stadia. Dit maakt het resultaat mooi aantoonbaar en hiermee kun je het ook aan de kinderen laten zien die wel met het project meedoen, maar er niet alle dagen bij kunnen zijn. 

Let op 1! Houd bij het wegzetten rekening met dat (andere) kinderen het niet zomaar kunnen pakken. Je wilt niet dat het bijvoorbeeld per ongeluk opgegeten wordt, zeker niet als er schimmels op zitten. 

Let op 2! Zorg dat het niet te veel waait op de plek waar de bakjes staan. Je wilt niet dat de sporen die de schimmels afgegeven door heel de ruimte geblazen worden.